I POJĘCIA I TERMINY
Obowiązuje umiejętność posługiwania się następującymi pojęciami i kategoriami:
organicyzm, scjentyzm, utylitaryzm, ,ewolucjonizm, pozytywizm, modernizm, Młoda Polska, nowoczesność, dziewiętnastowieczność, neoromantyzm, dekadentyzm, dandyzm, schopenhaueryzm, nietzscheanizm, bergsonizm, franciszkanizm, młodopolski oniryzm, aktywizm, symbolizm, impresjonizm, (pre)ekspresjonizm, parnasizm, neoklasycyzm, melancholia.
II POEZJA
Sytuacja poezji w drugiej połowie XIX wieku.
Liryka Marii Konopnickiej– tematy i formy wypowiedzi poetyckiej.
Adam Asnyk wobec tradycji romantycznej.
Poezja Adama Asnyka – motywy, problemy, inspiracje filozoficzne, język.
Kryzys podmiotowości w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera
Młodopolska twórczość Leopolda Staffa – wybory estetyczne i konteksty filozoficzne.
Sad rozstajny Bolesława Leśmiana – „przemiany rzeczywistości” a poszukiwanie języka poetyckiego.
Sposoby obrazowania w poezji Tadeusza Micińskiego.
Wczesna twórczość poetycka Jana Kasprowicza – sonety Z chałupy a Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach
Katastrofizm w Hymnach Jana Kasprowicza.
Młodopolskie debiuty poetyckie drugiej generacji – po 1900 roku.
Strategie artystyczne poetek młodopolskich.
Poezja młodopolska wobec dekadentyzmu
Franciszkanizm i poetyka codzienności w poezji młodopolskiej.
Modernistyczny preekspresjonizm w poezji (Miciński, Komornicka, Kasprowicz).
III PROZA
Przemiany powieści w drugiej połowie XIX wieku.
Strategie powieści tendencyjnej.
Inspiracje naturalistyczne w krytyce i twórczości Antoniego Sygietyńskiego.
Twórczość Adolfa Dygasińskiego – od światopoglądu naturalistycznego do mitycznego.
Góralszczyzna w Na przełęczy Stanisława Witkiewicza.
Nowele Aleksandra Świętochowskiego – ironia jako język społecznej diagnozy.
Tendencyjność w twórczości Elizy Orzeszkowej.
Sposoby kreowania przestrzeni w prozie Elizy Orzeszkowej.
Nad Niemnem jako powieść dojrzałego realizmu.
Nad Niemnem – między melancholią a żałobą.
Obraz społeczności żydowskiej w Meirze Ezofowiczu Elizy Orzeszkowej.
Cham Elizy Orzeszkowej – natura, ciało, środowisko.
Eliza Orzeszkowa wobec naturalizmu.
Krótkie formy narracyjne w twórczości Bolesława Prusa.
Prus w szkole naturalizmu (np. Placówka, Lalka).
Lalka Bolesława Prusa – summa XIX wieku (historia, nowoczesność, polityka).
Narracja i kompozycja Lalki Bolesława Prusa.
Lalka jako powieść o lęku.
Plotka i zaburzenia komunikacyjne w utworach Prusa.
Kryzys kobiecości i męskości w twórczości Bolesława Prusa (Lalka i Emancypantki).
Faraon Bolesława Prusa – nowy model powieści historycznej.
Faraon Bolesława Prusa – historia i współczesność (władza, tłum, jednostka).
Historiozoficzna refleksja Bolesława Prusa (Faraon lub Z legend dawnego Egiptu).
„Mistyk realizmu” (tak nazwał Prusa Tadeusz Miciński) – jak można rozumieć to określenie (np. Emancypantki).
Bohaterowie Emancypantek w poszukiwaniu sensu życia.
Bóg, wiara, religia w twórczości Bolesława Prusa (Emancypantki, Faraon, Lalka).
„Transcendencja realizmu” – przykład Emancypantek.
Henryk Sienkiewicz wobec naturalizmu.
Historia i fikcja w Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Trylogia Henryka Sienkiewicza jako przykład synkretyzmu gatunkowego.
Obraz świata pogańskiego i chrześcijańskiego w Quo vadis Henryka Sienkiewicza.
Faraon i Quo vadis/Trylogia – dwa modele powieści historycznej.
Powieści Henryka Sienkiewicza między „arcydziełem” a „czytadłem”.
Kryzys tożsamości w Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza.
Płoszowski i Petroniusz – dwa portrety dekadenta?
Powieści współczesne Henryka Sienkiewicza (etyka, estetyka, erotyka).
Literatura podróżnicza – miejsca, gatunki, strategie narracyjne.
Nowelistyka Marii Konopnickiej (naturalizm, impresjonizm, reportażowość)..
Temat powstania styczniowego w wybranych tekstach literackich (np. Dziecię Starego Miasta, Omyłka, Nad Niemnem, Gloria victis, Wierna rzeka).
Dwór ziemiański w prozie postyczniowej.
Rodzina w twórczości pozytywistów (Sienkiewicz, Orzeszkowa, Prus, Świętochowski).
Problematyka chłopska w prozie pozytywistów (Dziurdziowie i Cham Orzeszkowej, Obrazki Konopnickiej, Placówka Prusa).
Kobiece doświadczanie świata w twórczości Elizy Orzeszkowej i Marii Konopnickiej
Dzięcięctwo i młodość jako problem prozy po 1864 roku (np. nowele, Anielka, Dzieci Prusa; Gloria victis Orzeszkowej, Pałuba Irzykowskiego, Medi Jaworskiego).
Odmiany powieści historycznej (Kraszewski, Sienkiewicz, Prus, Żeromski).
„Bezdogmatowcy” i „melancholicy” Sienkiewicza, Orzeszkowej, Prusa.
Miasto w powieści postyczniowej (np. Warszawa i Paryż w Lalce, Warszawa i Iksinów w Emancypantkach, Łódź w Ziemi obiecanej, miasto w Próchnie i Oziminie Berenta).
Chłopi Władysłąwa S. Reymonta – problemy „chłopskiej epopei”.
Zagrożenia i szanse nowoczesności w Ziemi obiecanej Władysława S. Reymonta.
Portrety kobiet w twórczości Władysława S. Reymonta.
Bohaterowie Próchna wobec wyzwań nowoczesności.
Horyzont mityczny twórczości Wacława Berenta.
Salon i ulica w Oziminie Wacława Berenta.
Polifoniczność w twórczości Wacława Berenta.
Ozimina Wacława Berenta wobec Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
Opowiadania Stefana Żeromskiego – tematyka, formy, bohaterowie.
Bohater tragiczny w twórczości Stefana Żeromskiego.
Popioły – nowy sposób mówienia o historii.
Powstanie styczniowe w twórczości Stefana Żeromskiego.
Relacje kobiet i mężczyzn w twórczości Stefana Żeromskiego.
Obraz wydarzeń 1905 roku w Dziejach jednego pocisku Andrzeja Struga.
Kryzys światopoglądowy w Śmierci Ignacego Dąbrowskiego.
Gabrieli Zapolskiej „spotkania z naturalizmem”.
Kobiecość w opresji – Kaśka Kariatyda Gabrieli Zapolskiej.
Źródła i sposoby zapisu doświadczenia dezintegracji w Requiem aeternam Stanisława Przybyszewskiego.
Pałuba Karola Irzykowskiego – problem prawdy i kłamstwa (ludzkiego i literackiego).
Pałuba Karola Irzykowskiego jako wyraz sprzeciwu wobec zastanych poetyk powieściowych.
Groteska w prozie Młodej Polski na przykładzie Historii maniaków Romana Jaworskiego.
„Bohater miejski” powieściopisarzy młodopolskich.
Powieści o „wieku nerwowym” w drugiej poł. XIX wieku.
Żywotność baśni w literaturze Młodej Polski.
Przeobrażenia poetyki powieści w Młodej Polsce (na przykładzie Berenta, Irzykowskiego, Micińskiego).
Nietota jako powieściowy eksperyment.
Intymistyka modernistów – wybrane przykłady.
IV DRAMAT
Komedia mieszczańska na przykładzie Domu otwartego Michała Bałuckiego.
Główne nurty w dramaturgii Młodej Polski.
Wielka reforma teatru – założenia i realizacje.
Stanisław Wyspiański jako „człowiek teatru”.
Wesele jako dramat „syntezy sztuk”.
Wesele – imaginarium polskości. Wyspiański wobec mitów i fantazmatów narodowych.
Porządek historyczny i mitologiczny w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego.
„Teatr w teatrze” – Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego.
Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego jako dramat nastroju.
Wyspiański wobec tradycji romantycznej.
Wyspiański wobec tradycji antycznej.
Funkcje didaskaliów w dramacie młodopolskim (np. Kisielewski, Wyspiański, Zapolska, Miciński).
Opozycja „artysta – filister” w dramacie Jana Augusta Kisielewskiego W sieci.
Twórczość dramatopisarska Gabrieli Zapolskiej – tematy, bohaterowie.
Problemy dramaturgii Stanisława Przybyszewskiego.
Młodopolski dramat preekspresjonistyczny na przykładzie Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego.
V ŚWIADOMOŚĆ LITERACKA
Europejskie i polskie rozumienie terminu „pozytywizm”.
Programy literackie okresu pozytywizmu.
Krytyka literacka w dobie pozytywizmu.
Pozytywistyczna teoria powieści.
Jak pozytywiści rozumieli społeczną użyteczność literatury?
Aleksander Świętochowski jako publicysta i filozof.
Dumania pesymisty – kryzys czy dojrzewanie pozytywizmu?
W kręgu „Wędrowca” (Sygietyński i Witkiewicz).
Stanisław Witkiewicz jako estetyk i krytyk.
Doświadczenie cywilizacji w światopoglądzie pozytywistów.
Recepcja Lalki Bolesława Prusa.
Spór o powieść historyczną w okresie pozytywizmu.
Pozytywistyczne spory o Trylogię Henryka Sienkiewicza (i oceny późniejsze).
Henryk Sienkiewicz i moderniści.
Pozytywiści – między optymizmem a pesymizmem.
Projekty kultury w refleksji twórców drugiej połowy XIX wieku (np. Witkiewicz, Miriam, Brzozowski).
Młodopolskie programy literackie.
Maria Komornicka – poszukiwanie tożsamości.
Diagnoza kultury polskiej w Legendzie Młodej Polski Stanisława Brzozowskiego.
Czyn i słowo Karola Irzykowskiego – koncepcja sztuki, koncepcja krytyki.
Działalność Zenona Miriama-Przesmyckiego.
Recepcja tradycji romantycznej w Młodej Polsce.
Spór o służebność i autonomię literatury w dyskusjach młodopolskich.
Fantastyka młodopolska.
Satyra i humor w Młodej Polsce.
Płeć w świadomości literackiej końca wieku XIX – uwolnienie czy uwięzienie?
Koncepcje osobowości/podmiotowości w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski.
Świadome-nieświadome w literaturze modernizmu.
Problematyka artystowska w tekstach młodopolskich.
Inność/obcość/nienormatywność w antropologii literackiej po 1864 roku.
Inspiracje filozofią Wschodu w literaturze Młodej Polski.
Fascynacja Tatrami w literaturze drugiej połowy XIX i początku XX wieku.
Wpływ rewolucji 1905 roku na literaturę polską.
VI KULTURA I GEOGRAFIA LITERACKA
Granice czasowe twórczości pokolenia pozytywistów.
„Stara” i „młoda” prasa w warszawskim pozytywizmie.
Gatunki „prasowe” w literaturze pozytywizmu (np. kronika, felieton, reportaż, list z podróży).
Czasopisma literackie Młodej Polski.
Charakterystyczne zjawiska kultury artystycznej Młodej Polski.
Cyganeria artystyczna Młodej Polski.
Geografia literacka pozytywizmu.
Warszawa – ośrodek kultury pozytywistycznej.
Trójzaborowa geografia literacka Młodej Polski.
Kraków – stolica Młodej Polski.
Zakopane – „międzyzaborowa stolica” Młodej Polski.
VII KONTEKST LITERATURY POWSZECHNEJ
Obowiązuje orientacja w następujących zagadnieniach (na wybranych przykładach):
europejska powieść realistyczna; naturalizm – teoria i praktyka; obrazy nowoczesności; symbolizm w poezji, dramacie i prozie; nowe drogi powieści europejskiej u progu XX wieku; doświadczenie cywilizacji w literaturze europejskiej.
Życzymy powodzenia!