NOWA LISTA ZAGADNIEŃ EGZAMINACYJNYCH
- POJĘCIA I TERMINY
Obowiązuje umiejętność posługiwania się następującymi pojęciami i kategoriami:
organicyzm, scjentyzm, utylitaryzm, ewolucjonizm, pozytywizm, modernizm, Młoda Polska, nowoczesność, dziewiętnastowieczność, neoromantyzm, dekadentyzm, dandyzm, schopenhaueryzm, nietzscheanizm, bergsonizm, franciszkanizm, melancholia, młodopolski oniryzm, aktywizm, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, (pre)kspresjonizm, parnasizm, neoklasycyzm.
Należy umieć zdefiniować pojęcia i współtworzone przez nie zjawiska kulturowo-literackie, wskazać ich źródła, a przede wszystkim konkretnych twórców i dzieła literackie, które można z nimi powiązać (ważne są dobrze dobrane przykłady oraz znajomość kontekstu europejskiego). Interesuje nas nie encyklopedyczna wiedza, lecz literackie reprezentacje problemów, które podane pojęcia i kategorie nazywają.
- POEZJA
Sytuacja poezji w „czasach niepoetyckich”. Stereotypy badawcze i praktyka literacka.
Liryka Marii Konopnickiej – różnorodność tematów i form wypowiedzi poetyckiej.
Adam Asnyk wobec tradycji romantycznej (na przykładzie Snu grobów).
Sonety nad głębiami Adama Asnyka – ich miejsce w twórczości poety i wśród problemów epoki.
Kryzys podmiotowości w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Młodopolska twórczość Leopolda Staffa – wybory estetyczne i konteksty filozoficzne.
Sad rozstajny Bolesława Leśmiana – „przemiany rzeczywistości” a poszukiwanie języka poetyckiego.
Sposoby obrazowania w poezji Tadeusza Micińskiego.
Katastrofizm w Hymnach Jana Kasprowicza.
Młodopolskie debiuty poetyckie po 1900 roku – Sny o potędze Leopolda Staffa i Sad rozstajny Bolesława Leśmiana.
Strategie artystyczne poetek młodopolskich (na dwu wybranych przykładach).
Franciszkanizm i poetyka codzienności w poezji młodopolskiej (Staff i Kasprowicz).
Modernistyczny preekspresjonizm w poezji (Miciński, Komornicka, Kasprowicz; podobieństwa, różnice, wybrane przykłady).
Motywy tatrzańskie w poezji Asnyka, Tetmajera i Kasprowicza.
III. PROZA
Powieść tendencyjna – zjawisko i problem.
Przemiany strategii powieściowych w twórczości polskich realistów i naturalistów.
Inspiracje naturalistyczne w krytyce i twórczości powieściowej Antoniego Sygietyńskiego.
Problemy naturalistycznego przedstawienia w twórczość Adolfa Dygasińskiego.
Góralszczyzna w Na przełęczy Stanisława Witkiewicza.
Nowele Aleksandra Świętochowskiego – ironia jako język społecznej diagnozy.
Nad Niemnem jako powieść dojrzałego realizmu.
Bohaterowie Nad Niemnem między melancholią a żałobą.
Obraz społeczności żydowskiej w Meirze Ezofowiczu Elizy Orzeszkowej.
Paradoksy Chama Elizy Orzeszkowej – erotyka i religia.
Eliza Orzeszkowa wobec naturalizmu (Cham lub Dziurdziowie).
Krótkie formy narracyjne w twórczości Bolesława Prusa. Różnorodność tematyczna a przekształcenia poetyki realizmu.
Prus w szkole naturalizmu (np. Placówka, Lalka).
Lalka Bolesława Prusa – summa XIX wieku (historia, nowoczesność, polityka).
Narracja i kompozycja Lalki Bolesława Prusa.
Plotka i zaburzenia komunikacyjne w utworach Prusa.
Teoria i praktyka humoru Bolesława Prusa (Słówko o krytyce pozytywnej, wybrane utwory literackie).
Bóg, wiara, religia, metafizyka w twórczości Bolesława Prusa (przede wszystkim Emancypantki, ale także Lalka lub Faraon).
Faraon Bolesława Prusa – historia a współczesność (mechanizmy władzy, socjologia tłumu, problemy jednostki).
Historiozoficzna refleksja Bolesława Prusa (Faraon lub Z legend dawnego Egiptu).
Trylogia Henryka Sienkiewicza jako przykład synkretyzmu gatunkowego.
Jak można rozumieć Sienkiewiczowską koncepcję pisania „dla pokrzepienia serc”?
Początki chrześcijaństwa według Henryka Sienkiewicza – problemy religijne, aksjologiczne, cywilizacyjne (Quo vadis).
Powieści Henryka Sienkiewicza między „arcydziełem” a „czytadłem”.
Kryzys tożsamości w Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza.
Płoszowski i Petroniusz – dwa portrety dekadenta? (należy uwzględnić kwestie aksjologii, etyki, estetyki, erotyki).
Literatura podróżnicza – miejsca, gatunki, strategie narracyjne.
Poetyka nowelistyki Marii Konopnickiej (elementy naturalistyczno-impresjonistyczne, reportażowość).
Krótkie formy prozatorskie Marii Konopnickiej a problemy biografii (operowanie biografią bohaterek i bohaterów, elementy autobiografii i autopsji).
Temat powstania styczniowego w wybranych tekstach literackich (np. Dziecię Starego Miasta, Omyłka, Nad Niemnem, Gloria victis, Wierna rzeka).
Dwór ziemiański w prozie postyczniowej.
Rodzina w twórczości pozytywistów (Orzeszkowa, Prus, Sienkiewicz, Świętochowski).
Problematyka chłopska w prozie pozytywistów (Dziurdziowie i Cham Orzeszkowej, Obrazki Konopnickiej, Placówka Prusa).
Kobiece doświadczanie świata w twórczości Elizy Orzeszkowej i Marii Konopnickiej.
Dzięcięctwo i młodość jako problem prozy po 1864 roku (np. nowele, Dzieci Prusa [dla chętnych także Anielka]; Gloria victis Orzeszkowej, Pałuba Irzykowskiego, Medi Jaworskiego).
Odmiany powieści historycznej (Kraszewski, Sienkiewicz, Prus).
„Bezdogmatowcy” i „melancholicy” Sienkiewicza, Orzeszkowej, Prusa, Żeromskiego.
Miasto w powieści postyczniowej (np. Warszawa i Paryż w Lalce, Warszawa i Iksinów w Emancypantkach, Łódź w Ziemi obiecanej, miasto w Próchnie i Oziminie Berenta).
Kryzys męskości w twórczości Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej, Żeromskiego, Przybyszewskiego i in. (na przykładzie dwóch utworów).
Choroba jako temat i metafora w prozie pozytywistów i modernistów.
Zwierzęta i świat natury w twórczości pisarzy drugiej połowy XIX wieku.
Strategie powieści popularnej (Rodziewiczówna lub Sienkiewicz).
Chłopi Władysława S. Reymonta – problemy „chłopskiej epopei”.
Zagrożenia i szanse nowoczesności w Ziemi obiecanej Władysława S. Reymonta.
Bohaterowie Próchna wobec wyzwań nowoczesności.
Horyzont mityczny twórczości Wacława Berenta.
Semantyka przestrzeni w Oziminie Wacława Berenta.
Polifoniczność w twórczości Wacława Berenta.
Ozimina Wacława Berenta wobec Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
Tragizm w twórczości Stefana Żeromskiego – kategoria adekwatna czy problematyczna?
Świat kobiet w prozie Reymonta i Żeromskiego.
Obraz wydarzeń 1905 roku w Dziejach jednego pocisku Andrzeja Struga.
Kryzys światopoglądowy w Śmierci Ignacego Dąbrowskiego – źródła i przejawy.
„Zola w spódnicy” – naturalizm według Gabrieli Zapolskiej.
Zapis doświadczeń kobiecego ciała w Kaśce Kariatydzie Gabrieli Zapolskiej.
Powieści Zofii Nałkowskiej – odnawianie problematyki kobiecej i prozy kobiet.
Źródła i sposoby zapisu doświadczenia dezintegracji w wybranym utworze Stanisława Przybyszewskiego.
Problematyka psychologiczna w Pałubie Karola Irzykowskiego.
Pałuba Karola Irzykowskiego jako wyraz sprzeciwu wobec zastanych poetyk powieściowych.
Groteska w prozie Młodej Polski na przykładzie Historii maniaków Romana Jaworskiego.
Powieści o „wieku nerwowym” w drugiej poł. XIX wieku.
Żywotność baśni w literaturze Młodej Polski.
Przeobrażenia poetyki powieści w Młodej Polsce (na przykładzie Berenta, Irzykowskiego, Micińskiego).
Nietota jako powieściowy eksperyment.
Intymistyka modernistów – wybrane przykłady.
- DRAMAT
Komedia mieszczańska na przykładzie Domu otwartego Michała Bałuckiego.
Wielka reforma teatru – założenia i realizacje.
Stanisław Wyspiański jako „człowiek teatru”.
Wesele jako dramat „syntezy sztuk”.
Wesele – imaginarium polskości. Wyspiański wobec mitów i fantazmatów narodowych.
Porządek historyczny i mitologiczny w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego – sposoby kreacji, relacje, znaczenia.
Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego – rozwiązania artystyczne i ich wpływ na interpretację dzieła (przede wszystkim „teatr w teatrze” i scena z maskami).
Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego jako dramat nastroju.
Wyspiański wobec tradycji romantycznej.
Wyspiański wobec tradycji antycznej.
Funkcje didaskaliów w dramacie młodopolskim (np. Kisielewski, Wyspiański, Zapolska, Miciński).
Opozycja „artysta – filister” w dramacie Jana Augusta Kisielewskiego W sieci.
Twórczość dramatopisarska Gabrieli Zapolskiej – tematy, bohaterowie.
Młodopolski dramat preekspresjonistyczny na przykładzie Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego.
- ŚWIADOMOŚĆ LITERACKA
Programy literackie okresu pozytywizmu.
Krytyka literacka w dobie pozytywizmu – funkcje, znaczenie, reprezentatywni krytycy (zwłaszcza poglądy i strategie krytyczne Piotra Chmielowskiego i Aleksandra Świętochowskiego).
Pozytywistyczne teorie powieści (pisma Elizy Orzeszkowej, spór o powieść historyczną, spór o Lalkę).
Głosy kobiet w literaturze po 1864 roku – zróżnicowanie emancypacyjnych modulacji (na przykładzie twórczości Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Gabrieli Zapolskiej, Zofii Nałkowskiej, Marii Rodziewiczówny – trzeba zestawić dwa przykłady).
Literatura polska po 1864 roku wobec doświadczeń Żydów – problemy tożsamości i tolerancji (na wybranych przykładach, np. Chawa Rubin, Dumania pesymisty Świętochowskiego, Żydóweczka, Szpital żydowski w Warszawie Konopnickiej, Lalka, Placówka Prusa).
Aleksander Świętochowski jako publicysta (na przykładzie Liberum veto).
Dumania pesymisty – kryzys czy dojrzewanie pozytywizmu?
Koncepcja sztuki i krytyki w kręgu „Wędrowca” (Sygietyński i Witkiewicz).
Stanisław Witkiewicz jako estetyk i krytyk.
Doświadczenie cywilizacji w światopoglądzie pozytywistów.
Recepcja Lalki Bolesława Prusa.
Pozytywistyczne spory o Trylogię Henryka Sienkiewicza.
Henryk Sienkiewicz i moderniści.
Pozytywiści – między optymizmem a pesymizmem.
Projekty kultury w refleksji twórców drugiej połowy XIX wieku (np. Witkiewicz, Miriam, Brzozowski).
Młodopolskie programy literackie.
Maria Komornicka – poszukiwanie tożsamości.
Diagnoza kultury polskiej w Legendzie Młodej Polski Stanisława Brzozowskiego.
Czyn i słowo Karola Irzykowskiego – koncepcja sztuki, koncepcja krytyki.
Działalność Zenona Przesmyckiego (Miriama).
Recepcja tradycji romantycznej w Młodej Polsce.
Utylitaryzm i autonomia sztuki w poglądach pozytywistów, krytyków z kręgu „Wędrowca” i młodopolan.
Fantastyka młodopolska.
Satyra i humor w Młodej Polsce.
Płeć w świadomości literackiej końca wieku XIX – uwolnienie czy uwięzienie?
Problemy osobowości/podmiotowości w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski.
Nieświadomość jako wyzwanie dla literatury modernistycznej.
Problematyka artystowska w tekstach młodopolskich (wskazując przykłady, należy wziąć pod uwagę zarówno kreacje artystów, jak i artystek).
Inność/obcość/nienormatywność w antropologii literackiej po 1864 roku.
Inspiracje filozofią Wschodu w literaturze Młodej Polski.
Fascynacja Tatrami w literaturze drugiej połowy XIX i początku XX wieku.
Wpływ rewolucji 1905 roku na literaturę polską.
- KULTURA I GEOGRAFIA LITERACKA
Granice czasowe twórczości pokolenia pozytywistów.
„Stara” i „młoda” prasa w warszawskim pozytywizmie.
Gatunki „prasowe” w literaturze pozytywizmu (np. kronika, felieton, reportaż, list z podróży).
Czasopisma literackie Młodej Polski.
Charakterystyczne zjawiska kultury artystycznej Młodej Polski (np. cyganeria artystyczna, kabaret…).
Geografia literacka pozytywizmu.
Trójzaborowa geografia literacka Młodej Polski (modernizm krakowski, warszawski, lwowski).
Zakopane – „międzyzaborowa stolica” Młodej Polski.
Henryk Sienkiewicz i Władysław Stanisław Reymont jako nobliści.